1940s k’uŋ héhaŋ wašíču wíŋyaŋ waŋ Ann Clark eyápi čha United States Indian Service wówapi óta owíčhakičiwa. 1945 k’uŋ héhaŋ Lakȟóta Pteóle Hokšíla yuótȟaŋiŋpi. Emil Afraid of Hawk wówapi kiŋ lé yuíyeska. Lé wówapi kiŋ é.
Lakȟóta tȟa-mákȟočhepi kiŋ imáhel wathí.
Obláye makȟóčhe akáŋl wathí.
Lakȟóta obláye makȟóčhe kiŋ imáhel wathí.
Lakȟóta pteóle kiŋ hemáčha.
Até na Iná Lakȟóta makȟóčhe imáhel thípi.
Tȟaŋké na hakéla kiŋ kȟó Lakȟóta makȟóčhe imáhel thípi.
Lakȟóta obláye makȟóčhe imáhel thípi.
Atkúku na húŋku mayúkȟe.
Tȟaŋkéku na suŋkáku mayúkȟe.
Hé thiwáhe kiŋ mitȟáwa.
Mithíwahe kiŋ lé thípi mitȟáwa kiŋ othípi.
Mithíwahe kiŋ lé thiyóblečha mitȟáwa kiŋ oíštiŋmapi.
Lé thiwáhe kiŋ heúŋčhapi.
Thiwáhe kiŋ lé mitȟáwa.
Wičháša waŋ é na wíŋyaŋ é na
Wičhíŋčala waŋ é na hokšíla núŋpapi.
Héčhel Lakȟóta záptaŋpi.
Thiwáhe kiŋ lé mitȟáwa.
Čháŋthipi mitȟáwa kiŋ pahá akáŋl hé.
Čháŋthipi mitȟáwa kiŋ ȟeyáta pahá akáŋl hé.
Pahá akáŋl čháŋthipi waŋ owáthi.
Čháŋthipi uŋkítȟawapi kiŋ pahá akáŋl hé.
Wathí kiŋ lé čhaŋkáǧa thípi héčha.
Čhaŋkáǧapi kiŋ lená čháŋ woslál háŋ héčha tkȟá.
Waná čhaŋkáǧapi kiŋ héčha.
Waná čhaŋkáǧapi kiŋ hená thípi mitȟáwa kiŋ é.
Wakhéya thípi mitȟáwa kiŋ pahá akáŋl hé.
Wakhéya thípi mitȟáwa kiŋ lé thiíkčeka mitȟáwa kepȟé.
Wakhéya thípi mitȟáwa kiŋ lé owéthi.
Thiíkčeka mitȟáwa kiŋ lé owéthi.
Hé pahá akáŋl hé.
Wakhéya thípi mitȟáwa kiŋ pahá akáŋl hé.
Hé pahá akáŋl hé.
Thiíkčeka mitȟáwa kiŋ pahá akáŋl hé.
Até šúŋkawakȟaŋ waŋ yuhá.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ lé hiŋíkčeka.
Šúŋkawakȟaŋ waŋ bluhá.
Šuŋkčík’ala glešká héčha.
Até kičhí šúŋkawakȟaŋ na šuŋkčík’ala wičhúŋyuhapi.
Hiŋíkčeka waŋ é na šuŋkčík’ala glešká wičhúŋyuhapi.
Šuŋgwóilake núm wičhúŋyuhapi.
K’íŋ núm wičhúŋyuhapi.
Tȟáŋkapi na waš’ákapi.
K’íŋ kiŋ lená tȟáŋkapi na waš’ákapi.
K’íŋ uŋkítȟawapi kiŋ uŋkítȟa čhaŋpágmiyaŋyáŋpi yuslóhaŋpi.
Maǧážu kiŋ óhaŋ yuslóhaŋpi.
Tȟaté kiŋ óhaŋ yuslóhaŋpi.
Tȟáŋkapi na waš’ákapi.
Šuŋgwóilake k’íŋ núm wičhúŋyuhapi.
Ósmaka opȟáya wakpála kiŋ yuŋké.
Ósmaka opȟáya čhaŋóžu kiŋ hiyéye.
Ósmaka opȟáya waníyaŋpi othí kiŋ hé.
Ósmaka opȟáya šuŋk’ónažiŋ kiŋ hé.
Waníyaŋpi othí imáhel šúŋkawakȟaŋ kiŋ othípi.
Ósmaka opȟáya waníyaŋpi othí waŋ hé kiŋ othípi.
Até ptegléška wičháyuha.
Ptegléška kiŋ húŋȟ híŋšapi.
Ptegléška kiŋ húŋȟ skaskápi.
Húŋȟ híŋ kiŋ šá na ská íčhičahipi.
Até tȟa-ptégleška kiŋ wítaya awáŋwičhabláke.
Até tȟa-ptégleška eyá híŋšapi na skápi kiŋ hená awáŋwičhabláke.
Ósmaka opȟáya pteónažiŋ kiŋ hé.
Ósmaka kiŋ imáhel hé.
Pteónažiŋ kiŋ wakpála ičágla hé.
Wakpála kiŋ ičágla hé.
Pteónažiŋ kiŋ čhaŋóžu kiŋ ičágla hé.
Čhaŋóžu kiŋ ičágla hé.
Até tȟa-ptégleška kiŋ ȟeyáta makȟóčhe ektá oúŋyaŋpi.
Šuŋk’ákaŋyaŋg ȟeyáta ptegléška úŋpi ektá omáwani.
Até tȟa-ptégleška optáye wičhábluwítaya úŋ héčhamuŋ.
Uŋkítȟa ptegléška kiŋ ȟeyáta wayášlapi.
Uŋkítȟa ptegléška kiŋ ȟeyáta pȟeží kiŋ yútapi.
Ptewíŋyela kiŋ čhiŋčála yukȟé.
Ptehíŋčala héčha.
Nakíȟme s’a.
Pȟeží wóȟešma mahél nakíȟme s’a.
Ptehíŋčala kiŋ híŋla kiŋ šá na ská íčhičahi-la.
Ptewíŋyela kiŋ ptehíŋčala kiŋ awáŋglake.
Líla čhiŋča awáŋglake.
Ptehíŋčala kiŋ awáŋglake.
Ptehíŋčala waŋ híŋ kiŋ šá na ská íčhičahi kiŋ awáŋglake.
Até ptehíŋčala kiŋ hé mak’ú.
Hé tȟáwamakhíyapi héčha.
Čha ptehíŋčala kiŋ hé mitȟáwa.
Até hé mak’ú.
Até ptehíŋčala kiŋ hé mak’ú.
Até kičhí ptehíŋčala mnawíčhuŋkiyápi.
Ptehíŋčala kiŋ mnawíčhuŋkiyápi.
Ǧuwíčhuŋyaŋpi kta čha mnawíčhuŋkiyápi.
Ptehíŋčala kiŋ ǧuwíčhuŋkiyápi.
Ptehíŋčala mitȟáwa kiŋ oǧúye yukȟé.
Até tȟa-ptéhiŋčala kiŋ oǧúye yukȟáŋpi.
Oyáte tȟa-ptéhiŋčala kiŋ oǧúye yukȟáŋpi.
Ptehíŋčala kiŋ ǧuwíčhuŋkiyápi.
Lakȟóta kiŋ ptehíŋčala ǧuwíčhayapi.
Lekší čhúŋkaške waŋ yuhá.
Lekší tȟa čhúŋkaške kiŋ él ptehíŋčala kiŋ wičhúŋgloípi.
Hél ǧuwíčhayapi kta uŋ awíčhuŋkipi.
Lakȟóta wičháša kiŋ ptehíŋčala wičhágloípi.
Lekší tȟa čhúŋkaške kiŋ él wičhágloípi.
Hél ǧuwíčhayapi kta úŋ awíčhaipi.
Ptewíŋyela kiŋ hotȟúŋpi.
Čhiŋčá wičhákihotȟúŋpi.
Ptehíŋčala kiŋ hotȟúŋpi.
Húŋku kiŋ wičhákihotȟúŋpi.
Toháŋl ptewíŋyela na ptehíŋčala kiŋ ǧuwíčhuŋyaŋpi čháŋna hotȟúŋpi.
Até mázawiǧuye waŋ yuhá.
Mázawiǧuye čha yuhá.
Mázawiǧuye kiŋ lé úŋ ptehíŋčala waŋ ǧuyé.
Lakȟóta wičháša kiŋ mázawiǧuye yuhápi.
Mázawiǧuye úŋ ptehíŋčala kiŋ ǧuwíčhayapi.
Šuŋkčík’ala glešká kiŋ akíŋweglotáke.
Wíkȟaŋ mitȟáwa kiŋ úŋ ptegléška waŋ kȟoyágwaye.
Wíkȟaŋ mitȟáwa kiŋ úŋ oblúspe.
Mitȟášuŋke kiŋ uŋzíhekta yutítaŋ.
Uŋzíhekta yutítaŋ kiŋ hé ptehíŋčala kiŋ oyúspa ómakiya úŋ héčhuŋ.
Uŋkítȟa ptegléškapi kiŋ ahówičhuŋkipȟápi.
Pȟeží tȟó yašláwičhuŋkhiyápi.
Pȟeží kašlápi yulwíčhuŋkhiyápi.
Pȟeží tȟó na pȟeží kašlápi kiŋ yul’íyokiphípi.
Uŋkítȟa ptegléškapi kiŋ ahówičhuŋkipȟápi.
Uŋkítȟašúŋkepi kiŋ ahówičhuŋkipȟápi.
Pȟeží tȟó yašláwičhuŋkhiyápi.
Pȟeží kašlápi yulwíčhuŋkhiyápi.
Pȟeží tȟó na pȟeží kašlápi kiŋ yul’íyokiphípi.
Uŋkítȟašúŋkepi na ptegléška ahówičhuŋkipȟápi.
Pȟeží kašlápi na pȟeží tȟó kiŋ hená yul’íyokiphípi.
Blokétu čháŋna šúŋkawakȟaŋ kiŋ pȟeží tȟó yútapi.
Ȟeyáta makȟóčhe ektá pȟeží tȟó yútapi.
Waníyetu čháŋna pȟeží kašlápi yulwíčhuŋkhiyápi.
Pȟeží kašlápi kiŋ hé waníyetu ópta yulwíčhuŋkhiyápi.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ blokétu čháŋna pȟeží tȟó yútapi.
Blokétu čháŋna ptegléška kiŋ pȟeží tȟó yútapi.
Ȟeyáta makȟóčhe ektá pȟeží tȟó yútapi.
Waníyetu čháŋna pȟezí kašlápi yulwíčhuŋkhiyápi.
Pȟeží kašlápi kiŋ hé waníyetu ópta yulwíčhuŋkhiyápi.
Ptegléška kiŋ blokétu čháŋna pȟeží tȟó yútapi.
Pȟeží ikčéka kiŋ nakséuŋyaŋpi.
Pȟeží ikčéka kiŋ uŋyúhiŋtapi.
Pȟeží ikčéka kiŋ waŋkáyeuŋyáŋpi.
Šuŋk’ónažiŋ kiŋ ičágla éuŋglepi.
Hená šúŋkawakȟaŋ kiŋ yútapi kta héčha.
Pȟeží ikčéka kiŋ nakséuŋyaŋpi.
Pȟeží ikčéka kiŋ uŋyúhiŋtapi.
Pȟeží ikčéka kiŋ waŋkáyeuŋyáŋpi.
Pteónažiŋ kiŋ ičágla éuŋglepi.
Hená ptegléška kiŋ yútapi kta héčha.
Ptehíŋčala uŋkítȟawapi azíŋ ayúštaŋwičhúŋkhiyapi.
Ptaŋyétu čháŋna azíŋ ayúštaŋwičhúŋkhiyapi.
Waná tȟaŋkíŋkiŋyaŋpi čha asáŋpi yatkáŋpi iyéčheča šni.
Na ée pȟeží tȟó yašlá uŋspéič’íčhiyapi kte.
Ptehíŋčala kiŋ azíŋ ayúštaŋwičhúŋkhiyapi.
Húŋkupi kiŋ etáŋhaŋ kaléhaŋyaŋg iyéwičhuŋyáŋpi.
Waná tȟaŋkíŋkiŋyaŋpi čha asáŋpi yatkáŋpi iyéčheča šni.
Na ée pȟeží tȟó yašlá uŋspéič’íčhiyapi kte.
Aŋpétu kiŋ átaya ptehíŋčala kiŋ hotȟúŋpi.
Haŋhépi kiŋ átaya hotȟúŋpi.
Húŋku kiŋ wičhákihotȟúŋpi.
Ptehíŋčala kiŋ húŋku iwíčhakigni hotȟúŋpi.
Ptewíŋyela kiŋ líla čhiŋčá owíčhakilepi.
Pȟeží wóȟešma iyáza owíčhakilepi.
Čhiŋčá kiŋ wičhákihotȟúŋpi.
Ku-wíčhaši wičhákihotȟúŋpi.
Lakȟóta pteóle kiŋ hemáčha.
Até tȟa-ptégleška kiŋ wítaya awáŋwičhabláke.
Wapȟóštaŋ tȟáŋka bluhá.
Pteóle tȟa háŋpa-iškáhu-háŋska waŋ bluhá.
Čháŋwak’iŋ waŋ na ak’íŋ waŋ héčhel bluhá.
Mázasiínaȟtake waŋ na wíkȟaŋ waŋ héčhel bluhá.
Pteóle hokšíla kiŋ hemáčha.
Šuŋk’ákaŋyaŋg ȟeyáta makȟóčhe ektá omáwani.
Ak’íŋ waŋ bluhá.
Wapȟóštaŋ tȟáŋka waŋ bluhá.
Napíŋkpa na mázasiínaȟtake bluhá.
Masčháŋwapȟa waŋ na oyápȟe waŋ bluhá.
Čháŋwak’iŋ na napíŋkpa kȟó bluhá.
Pteóle hokšíla kiŋ hemáčha.
Lakȟóta pteóle kiŋ hemáčha.
Wakȟóyagwayiŋ na šuŋk’ákaŋmaŋke.
Masčháŋwapȟa na čháŋwak’iŋ na oyápȟe bluhá.
Wapȟóštaŋ tȟáŋka na napíŋkpa óta bluhá.
Wíkȟaŋ waŋ na siínaȟtake eyá na ak’íŋ kȟó bluhá.
Pteóle hokšíla kiŋ hemáčha.
Wétu čháŋna, ptehíŋčala wičhátȟuŋpi.
Wičhátȟuŋpi, wétu čháŋna.
Ptewíŋyela kiŋ čhiŋčá nawíčhakiȟmápi.
Ptehíŋčala kiŋ nawíčhakiȟmápi.
Pȟeží wóȟešma mahel nawíčhakiȟmápi.
Blokétu čháŋna, ptehíŋčala kiŋ ǧuwíčhuŋyaŋpi.
Ǧuwíčhuŋyaŋpi, blokétu čháŋna.
Ptehíŋčala mitȟáwa kiŋ ǧuyápi.
Até tȟa-ptéhiŋčala kiŋ ǧuwíčhayapi.
Oyáte tȟa-ptéhiŋčala kiŋ ǧuwíčhakiyápi.
Blokétu čháŋna, ptehíŋčala kiŋ ǧuwíčhayapi.
Ptaŋyétu čháŋna, ptehíŋčala kiŋ azíŋ ayúštaŋwičhúŋkhiyapi.
Azíŋ ayúštaŋwičhúŋkhiyapi, ptaŋyétu čháŋna.
Waná tȟaŋkíŋkiŋyaŋpi čha asáŋpi yatkáŋpi iyéčheča šni.
Na ée pȟeží tȟó yašlá uŋspéič’íčhiyapi kte.
Azíŋ ayúštaŋwičhúŋkhiyapi, ptaŋyétu čháŋna.
Waníyetu čháŋna, ičámna ahí.
Waníyetu čháŋna, tȟaté-osní ahí.
Waníyetu čháŋna, wakpála opȟáya čháǧa.
Waníyetu čháŋna, ičámna, tȟaté-osní, na čháǧa s’a.
Wahéhaŋl, šúŋkawakȟaŋ kiŋ oíyoblula mahél éwičhuŋkiglépi.
Waníyetu ópta haŋhépi čháŋna, hél éwičhuŋkiglépi,
Hél očhósya nážiŋpi kte kiŋ hé úŋ.
Oíyoblula kiŋ hél očhózapi.
Uŋkítȟašúŋkepi kiŋ waníyetu haŋhépi hená él očhózapi.
Ptegléška kiŋ oíyoblula mahél éwičhuŋkiglépi.
Waníyetu ópta haŋhépi čháŋna, hél éwičhuŋkiglépi,
Hél očhósya nážiŋpi kte kiŋ hé úŋ.
Oíyoblula kiŋ hél očhózapi.
Uŋkítȟa ptegléškapi kiŋ waníyetu haŋhépi hená él očhózapi.
Wakpála mahél, čháǧa kiŋ uŋkáȟlokapi.
Uŋkítȟašúŋkepi mní kiŋ yatkáŋpi.
Wakpála mahél mní kiŋ etáŋ yatkáŋpi.
Toháŋl čháǧa kiŋ uŋkáȟlokapi čháŋna, etáŋ yatkáŋpi.
Pȟeží kašlápi kiŋ waníyaŋpi othí kiŋ ičágla éuŋglapi.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ hená yútapi kta čha hél éuŋglepi.
Pȟeží kašlapi kiŋ waníyetu awókheya kiŋ ičágla éuŋglepi.
Ptegléška kiŋ hená yútapi kta čha hél éuŋglepi.
Hená úŋ wówičhuŋk’úpi.
Até lemákiye:
“Toháŋl pteóle kiŋ šuŋk’ákaŋyaŋkápi čháŋna lowáŋpe ló.
Pteóle kiŋ lowáŋpi na šuŋk’ákaŋyaŋkápe ló.
Pteóle kiŋ toháŋl šuŋk’ákaŋyaŋkápi čháŋna lowáŋpe ló.”
Até kičhí šuŋk’ákaŋuŋyáŋkapi s’a.
Até kičhí olówaŋ uŋkáhiyayapi s’a.
Šuŋk’ákaŋuŋyáŋkapi na uŋlówaŋpi s’a.
Uŋlówaŋpi s’a na šuŋk’ákaŋuŋyáŋkapi s’a.
Até kičhí olówaŋ uŋkáhiyayapi s’a.