Othí Mitȟáwa kiŋ Hé
Pȟayábya thiyóšpaye kiŋ hél wathí.
Hé Lakȟóta tȟa-mákȟočhepi kiŋ imáhetu.
Ȟeyáta makȟóčhe akáŋlya-ta wathí.
Pahá aíyakapteya na aíyoȟpeya kȟó óta.
Ȟeyáta makȟóčhe ektá nakúŋ pahá óta.
Lakȟóta tȟa-mákȟočhe imáhel wathí.
Pȟayábya thiyóšpaye kiŋ hél wathí.
Čháŋthipi Mitȟáwa kiŋ Hé
Čháŋthipi mitȟáwa kiŋ hé pahá akáŋl hé.
Hetáŋ wí kiŋ khúčiyela otké s’eléčheča.
Pahá kiŋ iyágleya líla tȟaté.
Wathí kiŋ hé wí na tȟaté kiŋ óhaŋ he.
Wathí kiŋ hé pahá akáŋl hé.
Pȟeží háŋskaska kiŋ siphíŋkpa iyáhaŋ nážiŋpi s’eléčheča.
Siphíŋkpa iyáhaŋ wathí kiŋ waŋyáŋg nážiŋpi s’eléčheča.
Wičháȟpi kiŋ khúčiyela kaówiŋš otkápi s’eléčheča.
Khúčiyela kaówiŋš wathí kiŋ waŋyáŋg otkápi s’eléčheča.
Wathí kiŋ hé pȟeží na wičháȟpi kiŋ óhaŋ hé s’eléčheča.
Wathí kiŋ hé pahá waŋkátuya kiŋ akáŋl hé.
Wathí kiŋ hé čhaŋkáǧapi úŋ káǧapi.
Čhaŋkáǧapi kiŋ hená čháŋ woslál háŋ héčha tkȟá.
Čháŋ woslál háŋ háŋskaska héčha tkȟá.
Hó waná othí mitȟáwa él úŋ thihépiya kiŋ káǧapi.
Pahá phíŋkpa na wí na tȟaté,
Pȟeží na wičháȟpi na čhaŋóžu hiyéye kiŋ,
Wathí kiŋ él čhiyúha wačhíŋ.
Thiyóblečha Mitȟáwa
Thiyóblečha mitȟáwa kiŋ pahá akáŋl hé.
Hé thiíkčeka mitȟáwa kéya waškáte.
Íŋš-eyáš thiíkčeka s’eléčheča.
Hó čha thiíkčeka mitȟáwa kiŋ pahá akáŋl hé.
Thiwáhe Mitȟáwa
Čháŋthipi mitȟáwa kiŋ él até othí.
Iná é na tȟaŋké hená hél othípi.
Hokšíčala kiŋ nakúŋ hél othí.
Čháŋthipi mitȟáwa kiŋ él owéthi.
Šúŋka mitȟáwa, Čičí, tȟaŋkál thí.
Šúŋka kiŋ lé thiyópa kiŋ itȟáŋkal thí.
Uŋkítȟašúŋkepi kiŋ
Akáŋwičhuŋyaŋkápi kta núm wičhúŋyuhapi.
Até šúŋkawakȟaŋ waŋ yuhá.
Míš šúŋkawakȟaŋ waŋ bluhá.
Akáŋwičhuŋyaŋkápi kta núm wičhúŋyuhapi.
Até tȟáwa kiŋ hiŋíkčeka na iptékhiyukse héčha.
Mitȟášuŋke kiŋ hé šuŋkčík’ala glešká héčha.
Akáŋwičhuŋyaŋkápi kta núm wičhúŋyuhapi.
Tȟaté kiŋ óhaŋ akáŋwičhuŋyaŋkápi.
Maǧážu kiŋ óhaŋ akáŋwičhuŋyaŋkápi.
Nakúŋ mašté-kȟáte k’éyaš óhaŋ akáŋwičhuŋyaŋkápi.
Nakúŋ ičámna iyósniyaŋ hiŋhé k’éyaš akáŋwičhuŋyaŋkápi.
Até tȟáwa kiŋ hiŋíkčeka na iptékhiyukse héčha.
Mitȟášuŋke kiŋ hé šuŋkčík’ala glešká héčha.
Šuŋg’ákhičaškápi Uŋkítȟawapi
Šuŋgwóilake núm wičhúŋyuhapi.
Šuŋg’ákhičaškápi wóilake núm wičhúŋyuhapi.
Tȟaŋkíŋkiŋyaŋpi na waš’ákapi.
Até tȟa-čháŋpagmiyaŋyáŋpi kiŋ yuslóhaŋpi okíhipi.
Até tȟa-pȟéži itȟókšu kiŋ yuslóhaŋpi okíhipi.
Lekší tȟa-pȟéži inákseye kiŋ yuslóhaŋpi okíhipi.
Lekší tȟa-pȟéži iyúhiŋte kiŋ yuslóhaŋpi okíhipi.
Tȟaŋkíŋkiŋyaŋpi na waš’ákapi.
Šuŋg’ákhičaškápi wóilake kiŋ héčhapi.
Šuŋk’ónažiŋ kiŋ hé
Hukhúta, ósmaka opȟáya, wakpála mní kiŋ mnitáŋ.
Hukhúta, ósmaka opȟáya, čhaŋóžu kiŋ hiyéye.
Ósmaka opȟáya, šuŋk’ónažiŋ kiŋ hé.
Šuŋk’ónažiŋ kiŋ čhaŋóžu ičágla hé.
Šuŋk’ónažiŋ kiŋ wakpála mní ičágla hé.
Šuŋk’ónažiŋ kiŋ ókšaŋ pȟeží úŋ yuókhiyutȟápi.
Thičhé kiŋ nakúŋ pȟeží.
Thitȟáhepiya kiŋ hená nakúŋ pȟeží.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ pȟeží-wókheya kiŋ hená iyóčhozapi.
Šuŋk’ónažiŋ kiŋ thiyópoštaŋ ošúŋgkaške waŋ hé.
Ošúŋgkaške kiŋ hél šuŋk’úŋglaškapi s’a.
Šuŋk’ónažiŋ kiŋ ósmaka opȟáya hé.
Hukhúta, ósmaka mahél, wakpála mní kiŋ mnitáŋ.
Hukhúta, ósmaka mahél, čhaŋóžu kiŋ hiyéye.
Ptegléška
Até ptegléška wikčémna núm wičháyuha.
Híŋ kiŋ šá na ská íčhičahípi.
Pȟá kiŋ skaskápi.
Húŋȟ hé yukȟáŋpi.
Watóhaŋl šna pteblóka kiŋ wíyopȟewičháye.
Na ptewíŋyela kiŋ wičhágluha.
Optáye tȟáŋka wičháyuha čhíŋ kiŋ hé úŋ.
Até ptegléška wikčémna núm wičháyuha.
Ptegléška tób wičhábluha.
Leháŋl naháŋȟči tȟáŋkapi šni.
Toháŋl matȟáŋka kiŋ, íŋš-eyá tȟáŋkapi kte.
Optáye waŋží miyé íyatayela wičhábluha kte.
Optáye waŋží wičhábluha kte.
Optáye tȟáŋka waŋží wičhábluha kte.
Ptegléška optáye waŋží wičhábluha kte.
Ptewíŋyela Awókheya kiŋ hé
Hukhúta, ósmaka opȟáya, wakpála mní kiŋ mnitáŋ.
Hukhúta, ósmaka opȟáya, čhaŋóžu kiŋ hiyéye.
Ósmaka opȟáya, ptewíŋyela awókheya kiŋ hé.
Ptewíŋyela awókheya kiŋ čhaŋóžu ičágla hé.
Ptewíŋyela awókheya kiŋ wakpála mní ičágla hé.
Ptewíŋyela awókheya kiŋ ókšaŋ pȟeží úŋ yuókhiyutȟápi.
Thičhé kiŋ nakúŋ pȟeží.
Thitȟáhepiya kiŋ hená nakúŋ pȟeží.
Ptewíŋyela kiŋ pȟeží-wókheya kiŋ hená iyóčhozapi.
Awókheya kiŋ itȟókab pteówok’u waŋ hé.
Pteówok’u kiŋ lé óhiŋniyaŋ pȟeží ogná uŋglépi.
Ptewíŋyela awókheya kiŋ ósmaka opȟáya hé.
Hukhúta, ósmaka mahél, wakpála mní kiŋ mnitáŋ.
Hukhúta, ósmaka mahél, čhaŋóžu kiŋ hiyéye.
Waníyetu Haŋhépi
Waníyetu haŋhépi hená él, ptegléška kiŋ thimá wičháglepi kta iyéčheča.
Ptegléška kiŋ awókheya thimá wičháglepi kta iyéčheča.
Waníyetu haŋhépi hená él, šúŋkawakȟaŋ kiŋ thimá wičháglepi kte iyéčheča.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ šuŋk’ónažiŋ thimá wičháglepi kte iyéčheča.
Waníyetu haŋhépi kiŋ háŋskaska.
Waníyetu haŋhépi kiŋ osní.
Waníyetu haŋhépi kiŋ háŋskaska na osní.
Waníyetu haŋhépi hená él, wathí kiŋ thimá úŋ iyómakiphi.
Thimá opúsya na očhósya waúŋ iyómakiphi.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ očhózapi slolwáye kiŋ hé iyómakiphi.
Ptegléška kiŋ očhózapi slolwáye kiŋ hé iyómakiphi.
Taŋyáŋ púzapi slolwáye kiŋ hé iyómakphi.
Héčhél taŋyáŋ mištíŋma owákihi.
Thimá opúsya hé kiŋ él očhósya mištíŋma owákihi.
Ptegléška na Šúŋkawakȟaŋ
Ptegléška na šúŋkawakȟaŋ kiŋ íyakhiléčhečapi šni.
Átaš ákhilečhečapi šni.
Tȟaŋčháŋ ákhilečhečapi šni.
Tȟóškiŋčiyépi kiŋ ákhilečhečapi šni.
Naíŋš škátapi kiŋ ákhilečhečapi šni.
Naíŋš ištíŋmapi kiŋ ákhilečhečapi šni.
Naíŋš wótapi kiŋ ákhilečhečapi šni.
Ptegléška na šúŋkawakȟaŋ kiŋ íyakhiléčhečapi šni.
Átaš ákhilečhečapi šni.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ íŋyaŋkapi kiŋ hé ówaŋyaŋg waštépi.
Ptegléška kiŋ íŋyaŋkapi kiŋ hé líla wóiȟake.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ inážiŋpi kta itȟókab woslá íyotakapi.
Naháŋ sihéktataŋhaŋ úŋ inážiŋpi.
Ptegléška kiŋ inážiŋpi kta itȟókab čhaŋkpéškamakȟágle inážiŋpi.
Naháŋ sitȟókataŋhaŋ kiŋ úŋ khúl iyúŋkapi.
Šúŋkawakȟaŋ na ptegléska kiŋ átaš ákhilečhečapi šni.
Šúŋkawakȟaŋ wayášlapi kiŋ hé pȟeží kiŋ yaksáksa ičúpi.
Héktakiya yaksá ičú wayášlapi.
Ptewíŋyela wótapi kiŋ hé pȟeží kiŋ yawósla ičúpi.
Yawósla na tȟokátakiya na waŋkátakiya yaksápi.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ pȟeží yútapi kiŋ hé wáŋčala.
Naháŋ heháŋyaŋ iglúštaŋpi.
Ptewíŋyela kiŋ pȟeží yútapi kiŋ hé wáŋčala.
K’éyaš akhéšna phiyá yáta-haŋpi s’a.
Šúŋkawakȟaŋ na ptewíŋyela kiŋ átaš ákhilečhečapi šni.
Makȟóčhe Owáyašla
Até tȟa-ptégleška kiŋ paháta wayášlapi.
Hél wítaya awáŋwičhabláke.
Mitȟášuŋke kiŋ kičhí pteáwaŋblake.
Nakúŋ šúŋka mitȟáwa – Čičí – kičhí pteáwaŋblake.
Até tȟa-ptégleška kiŋ paháta awáŋwičhabláke.
Mitȟá ptegléška kiŋ paháta wayášlapi.
Até tȟa-ptégleška kiŋ ób awáŋwičhabláke.
Šúŋka mitȟáwa na mitȟášuŋke kiŋ ób pteáwaŋuŋyaŋkápi.
Uŋkítȟa ptegléškapi kiŋ paháta wayášlapi.
Pteóle olówaŋ awáhiyayiŋ kta čha wakáǧe.
Ptegléška kiŋ wičháwakahíyaye s’a.
Mitȟášuŋke sí kiŋ iyéčhel čhá ičú máni.
Walówaŋ kiŋ iyéčhel čhá ičú máni.
Wí kiŋ khúčiyela otké s’eléčheča.
Tȟaté kiŋ waŋkátuya itȟáte.
Pȟeží kiŋ siphíŋkpa iháŋ nážiŋpi s’eléčheča.
Walówaŋ kiŋ naȟ’úŋpi čhíŋpi hé úŋ.
Ptegléška kiŋ iníhaŋšni wayášla-haŋpi.
Wičháwakílowaŋ-haŋ škȟá slolyápi šni.
Mitȟá Pteóle Olówaŋ
“Yip-yip-yip-e-yi
Yip-yip-yip-e-yi
Lakȟóta pteóle hokšíla hemáčha.
Lakȟóta pteóle lowáŋ s’a kiŋ hemáčha.
Šuŋk’ákaŋyaŋg makȟóčhe oúŋyaŋpi ektá omáwani.”
“Makȟóčhe kiŋ lé aíyakapteya
na aíyoȟpeya na aíyakapteya
na akhé aíyoȟpeya na aíyakapteya.
Héčhena letáŋhaŋ na maȟpíyatȟola kiŋ ektá iwótoya iyáye.”
“Tókhiyataŋhaŋ waú he?
Tókhiyataŋhaŋ waú he?
Pahá akáŋl thiyóblečha waŋ hé kiŋ hetáŋ waú weló.
Tókhiya blá he?
Tókhiya blá he?
Wakpála waŋ pahá ihúkhul yuŋké kiŋ héčhya blé ló.”
“Yip-yip-yip-e-yi
Yip-yip-yip-e-yi
Lakȟóta pteóle hokšíla hemáčha.
Lakȟóta pteóle lowáŋ s’a kiŋ hemáčha.
Šuŋk’ákaŋyaŋg makȟóčhe oúŋyaŋpi ektá omáwani.”
Pȟeží kiŋ siphíŋkpa iháŋ nážiŋpi.
Walówaŋ kiŋ naȟ’úŋpi nážiŋpi.
Ptegléška kiŋ iníhaŋšni wayášla-haŋpi.
Wičháwakílowaŋ-haŋ škȟá slolyápi šni.
Ptehíŋčala
Ptewíŋyela waŋ čhiŋčála yukȟé.
Wétu k’uŋ héhaŋ ptehíŋčala kiŋ hé tȟúŋ.
Čhiŋčála lečhála tȟúŋ kiŋ nakíȟme s’a.
Pȟeží wóȟešma háŋskaska mahél nakíȟme s’a.
Ikhíyela nážiŋ s’a.
Ikhíyela awáŋglag nážiŋ s’a.
Čhiŋčála kiŋ awáŋglake.
Ptewíŋyela kiŋ mní čhíŋ.
Wakpála ektá mniyátke iyáye.
Ptewíŋyela tȟókča waŋ čhiŋčála kiŋ awáŋyaŋke.
Ptehíŋčala lečhá tȟúŋpi kiŋ pȟaŋšpȟáŋžela.
Líla puȟ’íla na híŋ kiŋ šá.
Ištá kiŋ líla tȟaŋkíŋkiŋyaŋ.
Hú kiŋ háŋskaska na wiŋšwíŋžahela.
Até ptehíŋčala kiŋ lé mak’ú.
Waná záptaŋ wičhábluha.
Imáčhaǧiŋ na matȟáŋka kte.
Optáye waŋží wičhábluha kte.
Optáye waŋží mitȟáwa čha wičhábluha kte.
Ptegléška ótapi kte.
Ptewíŋyela čhiŋčátȟuŋ ótapi kte.
Ptehíŋčala lečhá wičhátȟuŋpi ótapi kte.
Ptehíŋčala lečhá wičhátȟuŋpi kiŋ pȟaŋšpȟáŋželapi kte.
Pšuŋkȟákȟapi na híŋšašapi kte.
Hú háŋskaskapi kte.
Hú kiŋ wiŋšwíŋžahelapi kte.
Optáye mitȟáwa kiŋ él óhaŋ úŋpi kte.
Wičháyuwitayápi kiŋ hé
Ptehíŋčala kiŋ wičhúŋyuwitayápi.
Blokétu čháŋna wičhúŋyuwitayápi.
Oyáte kiŋ átaya ptehíŋčala wičháyuwitayápi.
Pȟayábya oyáte kiŋ ptehíŋčala wičháyuwitayápi.
Ptehíŋčala kiŋ wičháyuwitayápi.
Ǧuwíčhayapi kta čha wičháyuwitayápi.
Até kičhí pté makȟóčhe ektá šuŋk’ákaŋyaŋg uŋkómanipi.
Ptewíŋyela čhiŋčátȟuŋ na ptehíŋčala kiŋ iyéwičhuŋyáŋpi.
Mitȟá ptehíŋčala lečhá tȟúŋpi kiŋ iyéuŋyaŋpi.
Ptehíŋčala uŋmápi etáŋhaŋ kaléhaŋyaŋg uŋkíčupi.
Ptewíŋyela kiŋ čhiŋčá ób iyéwičhuŋyáŋpi.
Ptehíŋčala uŋmápi etáŋhaŋ kaléhaŋyaŋg iwíčhuŋčupi.
Ptáyela wičhúŋkaȟápapi.
Lekší thí ektá kaȟáb awíčhuŋkipi.
Lekší čhúŋkaške waŋ wašté yuhá.
Wáǧačhaŋ čháŋ háŋskaska úŋ káǧapi.
Pȟayábya oyáte kiŋ átaya pte-yúwitayapi s’a.
Ptewíŋyela na čhiŋčá kȟó wičháglaȟapapi.
Lekší thí ektá wičhágloipi.
Ǧuwíčhayapi kta čha hél wičhágloipi.
Ǧuwíčhayapi kiŋ hé
Pteóle kiŋ ptehíŋčala húŋkupi etáŋhaŋ kaléhaŋyaŋg iyéwičhayapi.
Lekší tȟá čhúŋkaške thimá okáȟab iyéwičhayapi.
Ptewíŋyela kiŋ hotȟúŋpi.
Ptehíŋčala kiŋ hotȟúŋpi.
Pteóle kiŋ oȟ’áŋkȟoya škáŋpi.
Pteóle kiŋ akíš’api, “Yip-ee!”
Pȟéta waŋ očík’ayela waná ičhéthipi.
Mázawíǧuye kiŋ kȟalyápi.
Ptewíŋyela kiŋ hotȟúŋpi.
Ptehíŋčala kiŋ hotȟúŋpi.
Pȟéta waŋ očík’ayela ičhéthipi kiŋ akáŋl,
mázawíǧuye kiŋ kȟalyá égnakapi.
Čhúŋkaške thimá pteóle kiŋ ptehíŋčala kȟoyágwičháyapi.
Lekší tȟa čhúŋkaške kiŋ thimá ptehíŋčala kiŋ kȟoyágwičháyapi.
Akíš’api, “Yip-ee! Yip-ee!”
Hó míš-eyá waná iyémičihaŋtú.
Até ówakiye.
Šuŋk’ákiŋweglotáke.
Šuŋgléška čík’ala mitȟáwa kiŋ akíŋweglotáke.
Mitȟá ptehíŋčala lečhá tȟúŋpi kiŋ kȟoyágwakiye.
Wíkȟaŋ kiŋ čháŋwak’iŋ pȟasú él iyáwapehe.
Mitȟášuŋke kiŋ ómakiya úŋ uŋzíhekta yutítaŋ.
Oyúspa ómakiya úŋ khul-íyotaka nuŋs’é nážiŋ.
Wíkȟaŋ kiŋ čháŋwak’iŋ pȟasú él iyáwapehe.
Lekší ptehíŋčala kiŋ yuúŋke.
Wíkȟaŋ kiŋ hiyúmičičhiye.
Lekší ptehíŋčala kiŋ pȟaȟté.
Ptehíŋčala kiŋ hú yámni íčhiyakáške.
Ptáyela íčhiyakáške.
Até mázawíǧuye kiŋ kȟalyé.
Čhethípi kiŋ úŋ kȟalyé.
Mázawíǧuye líla kȟáte kiŋ úŋ,
Ptehíŋčala kiŋ mitȟá wíǧuye kiŋ úŋ ǧuyé.
Até wíǧuye mitȟáwa kiŋ owá na ǧuyé.
Mázawíǧuye kiŋ úŋ owá na ǧuyé.
Ptehíŋčala mitȟáwa nité él owá na ǧuyé.
Na toháŋl akísni áye kiŋ, halháta etáŋ ahí-katótopi ešá,
ptehíŋčala mitȟáwa kiŋ siŋté úŋ halháta kiŋ wičhákasakiŋ kte.
Halháta, halháta, ȟeyáb ečhúŋ po!
Ptehíŋčala mitȟáwa kiŋ siŋté úŋ ničásakapi kte!
Wíǧuye Mitȟáwa kiŋ
Até léčheȟčiŋ wíǧuye omíčiwa:
Hé ‘(A) waŋ glakíŋyaŋ ȟpáya’ eyá čhažéyatapi.
Wíǧuye héčheča kiŋ hená owótȟaŋla-he šni.
Wíǧuye kiŋ hená oglákiŋyaŋ ǧuwíčhayapi.
Wíǧuye mitȟáwa kiŋ iyómakiphi.
Owáŋyaŋke léčheča:
‘(A) waŋ glakíŋyaŋ ȟpáya’ eyá čhažéyatapi.
Ptehíŋčala híŋ kiŋ ǧú.
Ptehíŋčala kiŋ líla hotȟúŋ.
Húŋku ptewíŋyela kiŋ iyókphi šni.
Ptehíŋčala mitȟáwa kiŋ (A) glakíŋyaŋ waŋ úŋ ǧuyápi.
Čhúŋkaške thiyópa etáŋhaŋ khinápȟewaye.
Líla huŋk’ánakitaŋ.
Mitȟá ptehíŋčala ǧuwákiye kiŋ hé mitȟáwa kiŋ átȟaŋiŋ kta úŋ héčhamuŋ.
Ptewíŋyela ǧuwíčhuŋkiyápi kiŋ hé hená uŋkítȟawapi čha uŋglútȟaŋiŋpi.
Glakíŋyaŋ wíǧuye (A) ikȟóyake kiŋ húŋku anákitaŋ.
Halháta, ȟeyáb ečhúŋ po!
Ptemnáyaŋ Enákiyapi Olówaŋ
“Čháŋwak’iŋ pȟasú hú aíyaȟpeya,
Wapȟóštaŋ palázata iyéya, wayážo maŋké.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ ayúȟtata yo,
Héčhel aníkhihuŋni kte.”
“Siínaȟtake íčhičasna, oyápȟe-ikȟáŋ íčhičasnasna,
pȟeží kaȟmúŋ óhaŋ na čháŋwak’iŋ kískis hiŋglé.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ ayúȟtata yo,
Héčhel aníkhihuŋni kte.”
“Siínaȟtake na oyápȟe íčhičasnasna,
Čháŋwak’iŋ kískis hiŋglá, wayážo maŋké.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ ayúȟtata yo,
Héčhel aníkhihuŋni kte.”
“Yip-yip-hy-yuh,
Yip-ee! Yip-eee-yuh!
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ ayúȟtata yo,
Héčhel aníkhihuŋni kte!”
Pȟeží Ikčéka kiŋ hé
Ptegléška kiŋ ahówičhuŋkipȟápi.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ ahówičhuŋkipȟápi.
Waníyetu ópta pȟeží wičhúŋk’upi.
Blokétu čháŋna, pȟeží nakséuŋyaŋpi.
Lekší tȟa-pȟéži inákseye kiŋ uŋkólotapi.
K’íŋ kiŋ pȟeží nakséye ikȟóyagwičhúŋyaŋpi.
Pȟeží inákseye kiŋ úŋ, pȟeží ikčéka nakséuŋyaŋpi.
Pȟeží ikčéka kiŋ čhaŋkútȟuŋyaŋ uŋyúhiŋtapi.
Pȟeží iyúhiŋte kiŋ úŋ uŋyúhiŋtapi.
Pȟeží ikčéka kiŋ ptáptaya uŋyúhiŋtapi.
Pȟeží iyúhiŋte kiŋ úŋ uŋyúhiŋtapi.
K’íŋ uŋkítȟawapi kiŋ pȟeží iyúhiŋte ikȟóyagwičúŋyapi.
Pȟeží ikčéka kiŋ čhaŋkútȟuŋyaŋ uŋyúhiŋtapi.
K’íŋ uŋkítȟawapi kiŋ pȟeží iyúhiŋte ikȟóyagwičúŋyapi.
Pȟeží ikčéka kiŋ ptáptaya uŋyúhiŋtapi.
Pȟeží ikčéka kiŋ pȟeží itȟókšu akáŋl uŋkókšupi.
K’íŋ uŋkítȟawapi kiŋ pȟeží itȟókšu ikȟóyagwičhúŋyapi.
Pȟeží ikčéka kiŋ pȟeží itȟókšu akáŋl uŋkókšupi.
Na uŋkíyayapi.
Ptewíŋyela onážiŋ ičágla pȟeží kiŋ éuŋglepi.
Ósmaka kiŋ imáhel pȟeží kiŋ éuŋglepi.
Pȟeží kiŋ optéwok’u mahél uŋkógnakapi,
ósmaka mahél ptewíŋyela onážiŋ kiŋ ičágla.
Šúŋkawakȟaŋ na ptegléška kiŋ ahówičhuŋkipȟápi.
Waníyetu ópta pȟeží wówičhuŋk’úpi.
Pȟeží inákšeye kiŋ pȟeží ikčéka kiŋ nakséye.
Pȟeží iyúhiŋte kiŋ pȟeží ikčéka kiŋ yuhíŋte.
Pȟeží itȟókšu ogná pȟeží kiŋ pteówok’u ektá aípi.
Pteówok’u mahél pȟeží ognákapi kiŋ hená ptegléška kiŋ yútapi.
Pȟeží iyúhiŋte, pȟeží itȟókšu, na pteówok’u; hená táku kiŋ slolwáye.
Hená wóilagya uŋmáspe: pȟeží iyúhiŋte, pȟeží itȟókšu, na pteówok’u.
Oškáte
Okhíiŋyaŋke makȟóčhe él, pteyúha oškáte ečhúŋpi.
Pteyúha oškáte kiŋ hél, Lakȟóta kiŋ aí.
Ȟe-ákaŋl makȟóčhe ečhíyataŋhaŋ ahí.
Inámni makȟóčhe ečhíyataŋhaŋ ahí.
Wakpála opȟáya wičhóthi ečhíyataŋhaŋ ahí.
Pteyúha oškáte kiŋ hél ahí.
Até kičhí šuŋk’ákaŋyaŋka oškáte kiŋ hél uŋkípi.
Šuŋk’ákiŋglotag oškáte kiŋ hél uŋkípi.
Iná pteyúha oškáte kiŋ ektá yé.
Tȟaŋké é na hakéla kiŋ kȟó yápi.
Čhaŋpágmiyaŋyáŋpi ogná yápi.
Uŋkíhakab úpi.
Uŋkíhakab čhaŋkú ogná tȟéhaŋl óuŋkihaŋpi.
Até kičhí pteóle hokšíla kiŋ heúŋčhapi.
Šuŋk’ákaŋyaŋg oškáte ektá uŋyáŋpi.
Uŋyáŋpi kiŋ ečhúŋhaŋ lowáŋ uŋyá-haŋpi.
Wičháša kiŋ húŋȟ šuŋgwátȟogla akáŋwičhayaŋkápi kte.
Húŋȟ khiíŋyaŋkapi kte.
Húŋȟ wíkȟaŋ kahómnipi kte.
Lakȟóta kiŋ šúŋkawakȟaŋ waštéšte wičhákpazopi kte.
Ptegléška waštéšte wičhákpazopi kte.
Iyótaŋ wašté kiŋ hená wókažužu ičúpi kte.
Ptehíŋčala mitȟáwa kiŋ čhaŋpágmiyaŋyáŋpi ogná aípi.
Wókažužu ičú kta iblúkčaŋ.
Até kičhí pteyúha oškáte ektá uŋyáŋpi.
Uŋyáŋpi kiŋ ečhúŋhaŋ, lowáŋ uŋyá-haŋpi.
Oškáte Olówaŋ
“Wápaȟlate oglé waŋ líla ša na huŋská hiŋšmá wéč’uŋ,
na pteyúha oškáte ektá blé ló.”
“Háŋpa-siyéte-háŋskaska na iphíyaka,
napíŋkpa na siínaȟtake kȟó kȟoglág pteyúha oškáte ektá blé ló.”
“Wapȟóštaŋ tȟáŋka waŋ, na wanáp’iŋ tȟáŋka waŋ,
úŋ pteyúha oškáte ektá naúŋg blé ló.”
“Čháŋwak’iŋ na masčháŋwapȟa na ičápsiŋte na wíkȟaŋ yuhá iyáya po.
Pteyúha oškáte étkiya kȟoyákiȟ’aŋ po.”
“Yip-e-ye, yip-e-ye!
Pteyúha oškáte ektá blé ló.”
“Pteóle kiŋ šuŋk’ákaŋyaŋkápi na pteóle kiŋ
olówaŋyaŋ oškáte ektá áye ló.”
“Yip-e-ye, yip-e-ye!
Pteyúha oškáte ektá blé ló!”
Azíŋ Ayúštaŋkhiyápi
Ptaŋyétu čháŋna, ptehíŋčala wičhúŋyuwitayápi.
Na akhé kaléhaŋyaŋg iyáyewičhúŋyaŋpi.
Húŋkupi kiŋ etáŋhaŋ kaléhaŋyaŋg iyáyewičhúŋyaŋpi.
Waná líla tȟaŋkíŋkiŋyaŋpi.
Líla tȟaŋkíŋkiŋyaŋpi čha azíŋpi kte šni.
Pȟeží yašlá uŋspéič’íčhiyapi kte.
Aŋpétu átaya na haŋhépi átaya
na haŋhépi átaya na aŋpétu átaya
ptehíŋčala kiŋ úŋšiya hotȟúŋpi.
Húŋk’íkigni hotȟúŋpi.
Ptewíŋyela kiŋ hokší-ikígnipi.
Wóȟesma mahél owíčhakilépi.
Ósmaka opȟáya owíčhakilépi.
Pahá akáŋlya-ta owíčhakilépi.
Čhiŋčá owíčhakilépi.
Kuwíčhaši wičhákihotȟúŋpi.
Čhiŋčá kuwíčhaši hotȟúŋpi.
Ptehíŋčala kuwíčhaši hotȟúŋpi.
Kuwíčhaši wičhákihotȟúŋpi.
Ptehíŋčala húŋkupi kiŋ úŋšiyakel!
Čhiŋčápi kiŋ héktakiya kúpi kte šni.
Líla tȟéhaŋl kaléhaŋyaŋg iyáyewičhúŋyaŋpi.
Ptehíŋčala kiŋ kaȟáb iyáyewičhúŋyaŋpi.
Líla tȟaŋkíŋkiŋyaŋpi čha waná azíŋpi kte šni.
Pȟeží yašlá uŋspéič’íčhiyapi kta waŋ ečéla.
Ptehíŋčala kiŋ húŋkupi etáŋhaŋ azíŋ ayúštaŋwičhúŋkhiyapi.
Optéwiyopȟeye kiŋ hé
Até optéwiyopȟeye ektá ptehíŋčala eyá awíčhai.
Hená wíyopȟewičhúŋyaŋpi kta čha awíčhuŋkipi.
Optéwiyopȟeye ektá até kičhí waí.
Šuŋk’ákiŋglotag optéwiyopȟeye ektá waí.
Šúŋka mitȟáwa, Čičí, kičhí uŋkípi.
Ptehíŋčala kaȟáb óuŋkiyapi.
Até ptehíŋčala kiŋ hená etáŋhaŋ mázaska ičú.
Optéwiyopȟeye él wíyopȟewičháya čha mázaska ičú.
Mázaska kiŋ etáŋ úŋ wígli okáske opȟétȟuŋ.
Wígli okáske kiŋ hená waníyetu wóilake čha opȟétȟuŋ.
Ptegléška kiŋ opȟéwičhakičatȟúŋ.
Waníyetu ópta pté tȟawóte héčha čha opȟéwičhakičatȟúŋ.
Mázaska kiŋ etáŋ úŋ iškáhuháŋska eyá opȟétȟuŋ.
Pteóle tȟa-íškahuháŋka eyá opȟémičatȟuŋ.
Ǧí na ská úŋ káǧapi héčha.
Siyéte kiŋ líla háŋskaska.
Pteóle Wíkhičhaŋye kiŋ hé
Até léčhel emákiye;
“Pteóle kiŋ wíkhičhaŋye kiŋ ahókipȟape ló.”
“Toháŋl šuŋk’ákaŋyaŋg iglúštaŋpi čháŋna, ak’íŋ kiŋ pusyá otkékiyape ló.
Čháŋwak’iŋ kiŋ salglákiŋyaŋ ópta ékignakape ló.
Makhíkčeya iȟpéyapi šni yeló.”
“Iškáhuhaŋska kiŋ óhiŋni glupȟáŋpȟaŋpe ló.
Napíŋkpa kiŋ óhiŋni glupȟáŋpȟaŋpe ló.
Wapȟóštaŋ kiŋ óhiŋni glapȟówayape ló.”
“Wíkȟaŋ lečhála kiŋ yuslóhaŋpe ló.
Čháŋwak’iŋ pȟasú él ikȟóyagyapi na yuslóhaŋpe ló.
Héčhel pȟaŋšpȟáŋžela kta čhá hé úŋ.”
Até lé isáŋm táku óta eyé.
Líla ótakiya waéye.
Até léčhel eyé;
“Pteóle kiŋ wíkhičhaŋye kiŋ ahókipȟape ló.”
Waníyetu kiŋ hé
Waníyetu kiŋ ú s’a.
Waníyetu kiŋ ičámni yuhá ú s’a.
Waníyetu kiŋ tȟaté yuhá ú s’a.
Waníyetu kiŋ osní na čháǧa yuhá ú s’a.
Ósmaka kiŋ ožúla owášme s’a.
Wakpála mní kiŋ očháǧa s’a.
Ptegléška kiŋ haŋhépi čháŋna awókheya thimá éwičhuŋglepi.
Šúŋkawakȟaŋ kiŋ haŋhépi čháŋna šuŋk’ónažiŋ thimá éwičhuŋglepi.
Pȟeží eyá nakséuŋyaŋpi k’uŋ hená úŋ wówičhuŋk’úpi.
Wakpála opȟáya čháǧa kiŋ uŋkáȟlokapi,
héčhel šúŋkawakȟaŋ na ptegléška kiŋ mniyátkaŋpi kte.
Haŋhépi čháŋna očhózapi.
Pȟeží yútapi kta yuhápi
Mní yatkáŋpi kta yuhápi.
Waníyetu kiŋ ú s’a k’éyaš hená ítokȟapi šni.
Eháke Olówaŋ
Olówaŋ kiŋ lé čhičáhiyayapi kte ló,
waná “Hókahe” ephíŋ kta itȟókab.
“Yip-ee-ye, yip-ee-ye!
Lakȟóta pteóle lowáŋ s’a hémačha.
Yip-ee-ye!”
“Toháŋl wí kiŋ mašté úŋ kȟáte kiŋ, na pȟeží kiŋ waná šéča kiŋ,
óhaŋ lowáŋ wahíyayiŋ kte ló.”
“Yip-ee-ye!
Óhaŋ lowáŋ wahíyayiŋ kte ló.”
“Toháŋl líla tȟaté-osní kiŋháŋ, naháŋ líla maǧážu ešá,
na wakpála kiŋ ožúgžula mnihíyaye,
na čhaŋkú kiŋ iyúha ožúla ȟliȟlí ešá,
óhaŋ lowáŋ wahíyayiŋ kte ló.”
“Toháŋl iyótȟaŋiŋšniyaŋ ičámna kiŋ,
na ósmaka kiŋ ožúgžula owášme,
na ptegléška kiŋ núnipi na tȟaté kamná iyáyapi ešá,
óhaŋ lowáŋ wahíyayiŋ kte ló.”
“Hókahe!”